"Цөлжилтийг чөдөрлөхүй" Нийтлэл

Эрхэм сонсогчдоо та бүхэн “Цөлжилтийг чөдөрлөхүй” Нийтлэл

Ая явна: Цөлжилт нэртэй нэвтрүүлгийн ая анхааруулсан түршүүртэй шуурганы

Сэт: Та бүхэн саяны чимээнээс бидний ярих сэдвийг ойлгож чадсан уу?

Цөлжилт бол удаан хугацагаар үргэлжилэх байгаль дэлхий газар нутгийн мөхлийн нэг юм. Цөл бол энэ үе шатын төгсгөлийн үе шат. Цөлжилт нь хүн ам байгаль дэлхий гээд олон талын нөлөөллөөс үүсэн бий болдог учир маш удаанаар байгаль дэлхийн амь насанд нөлөөлдөг гэж хэлж болох юм. Цөлжилтийн шалтгаан нь ихэвчлэн уур амьсгалын эрс тэс өөр өөр байдал болон хүний үйл ажиллагаа нь цөлжилтийг үүсгэж буй хамгийм том шалтгаан. Дэлхий ертөнцөнд тулгамдаад байгаа нэн түрүүрийн асуудал болсон Цөлжилттэй тэмцэх олон улсын конвенцээс гаргасан тодорхойлолтыг илүү баримтлах болсон. Тус конвенцид зааснаар “Уур амьсгалын өөрчлөлт хүний буруу үйл ажиллагаа хавсарсан олон янзын хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр хуурай заримдаг хуурай хуурайвтар чийг дутмаг нутаг орон ихээнхэн цөлжилтөнд өртдөг гэж үзжээ. Монгол улс нийт 1,566,600км²с газар нутагтай. 2011оны судалгаагаар Монгол улсын нийт нутаг дэвсгэрийн 77,8 хувь нь их,  бага хэмжээгээр цөлжилт, газрын доройтлын үйл явцад өртсөөр байгаа бөгөөд үүнээс 35,3 хувь нь сул, 25,9 хувь нь дунд, 6,7 хувь нь хүчтэй, 9,9 хувь нь нэн хүчтэй зэрэглэлд хамрагдсаар байна. Цөлжилтөнд нэн түрүүнд өртөөд байгаа газар нутгаас дурьдивал Ховд аймгийн Мянгад, Дөргөн Увс аймгийн Өмнөговь, Завхан аймгийн Сантмаргац, Говь-Алтай аймгийн Халиун, Баянхонгор аймгийн Галуут, Дорноговь аймгийн Хатанбулаг, Замын Үүд, Говь-Сүмбэр аймгийн Сүмбэр гэх мэт аймаг сумдууд ихээхэн хэмжээгээр өртөөд байна. Эдгээр аймаг сумдууд яагаад асар хурдацтай цөлжилтөнд өртөөд байгаа бол гэдэгийг сонсогч та гайхаж байна уу? Тэгвэл сонсогч танд дараах мэдээллийг хүргэе

ХҮн амын өсөлт, эдийн засгийн хөгжлөөс үзүүлэх дарамт, экосистемийн хамгааллын асуудлыг үл тоох, бэлчээрийн даац ихдүүлэх , түлшний модыг их хэмжээгээр бэлтгэх, ойн устгал, хулгайгаар мод бэлтгэх бэлчээрийн газар нутгийг асар их өөрчилсөний улмаас бий болсон ургамлын бүрхэвчийн доройтол ба сүйтэл, эгц налуу газрыг газар тариаланд зүй зохисгүй ашиглах зэрэг бид бүгдийн буруутай үйл ажиллагааны улмаас цөлжих үйл явц асар хурдацтай эрчимжиж газар аваад байгаа юм.

Ая явна: Мод тарьж байгаа хүрзны дуу чимээ

Цөлжилтийг чөдөрлөх үүнээс түргэн хугацаанд гарах арга зам бол мод, өвс сөөг ургамал тарих. Бид жил бүрийн тогтсон нэг өдөрийг мод тарих өдөр хэмээн тэмдэглэж мод тарьдаг ч үр дүн нь одоог хүртэл бага хэмжээгээр ч гэсэн бидэнд мэдрэгдэхгүй байгаа нь хачирхалтай. Эрхэм сонсогч та ч гэсэн цөлжилтийн талаар битүүхэндээ санаа зовинон суугаа л биздээ. Бидэнд тэгж их мэдэгдэхгүй нүдэнд харагдахгүй байгаа ч гэсэн гэрийн чинь гадаа магадгүй хашааны хойд буланд элс хунгарлан байгаа та түүнийг анзаарч нэг хараарай. Бидний байгалдаа тарьж ургуулсан нэг ширхэг мод хичнээн их газрыг цөлжилтөөс хамгаалахыг сонсоод та лав гайхах бизээ. Тэгвэл нэг ширхэг мод нь ойролцоогоор 6м газрыг хамгаалдаг байна.

"Эзгүйрэл" Тэмдэглэл

Эрхэм сонсогчдоо та бүхэн “Эзгүйрэл” тэмдэглэлийн 1-р хэсгийг хүлээн аван сонсоно уу

/хөгжим/

РЕД: Их сургуулийн тэнхим, үйлчилгээний газар, боловсрол, эрүүл мэнд, хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад бараг алга, “Нарантуул” захад цөөн харагдана. Тэд чухам хайчив. Энэ тухай сэтгүүлч  миний бие багахан эргэцүүлэл хийж энэхүү тэмдэглэлийг бичсэн юм. Ингээд шилийн сайн  монгол эрчүүдээ хайх эрэлд хамтдаа гарцгаая.

/Шум- эрчүүдээ дуулъя. Дууны хэсэг/

РЕД: Манай улс 2,9 сая хүн амтай. Тэдний 1,4 сая нь эрчүүд. Үүнээс харахад хүйсийн харьцаа тийм ч хол зөрөөгүй. Гэтэл 10 жилийн сургуульд биеийн тамир, хөдөлмөрийнхээс бусад нь эмэгтэй багш байдаг гэхэд хилсдэхгүй. ЭМШУИС, эрүүл мэндийн байгууллагад бол эрэгтэй хүн, “өдрийн од” шиг л ховор. Сонсогч  та эр хүний орон зай өгүүлэгдэж байгааг өнгөрсөн оны судалгаагаар харж болох юм. Өнгөрсөн онд 174 мянган оюутан их, дээд сургууль төгссөний 100 гаруй мянга нь эмэгтэйчүүд байна. Цаашлаад магистрантур, докторантурт 21 мянган хүн суралцсаны гуравны нэг нь л эрчүүд.  Өмнөх онтой харьцуулахад боловсрол эзэмшсэн эрчүүдийн тоо өсөөд өсөөд л энэ. Арван жилийн сургуульд эрэгтэй, эмэгтэй сурагчдын харьцаа ойролцоо байдаг хэрнээ их, дээд сургууль, цаашлаад магистр, доктор, профессор болохоор эрэгтэйчүүдийн тоо улам цөөрсөөр байгаа нь юутай холбоотой вэ.

/Эрчүүдээ дуулъя дууны хэсгээс/

 РЕД: Монголчуудын “Эр хүн ном сурсан сураагүй яаж ийж байгаад хөлөө олно. Энэ муу охиноо л номын мөр хөөлгөх хэрэгтэй” гэж үздэгтэй холбоотой байж болох юм. Харийг зорих монголчуудын цуваа үргэлжилсээр л байна. Өнөөдрийн байдлаар гадаадад 100 гаруй мянган монгол иргэн ажиллаж амьдарч байна. Тэдний талаас илүү их хувь нь эрчүүд. Манайхны хамгийн их очиж ажиллаж, амьдардаг нь БНСУ, тэнд  30мянга орчим монгол байдаг. Үргэлжлээд АНУ-д 20 мянга Чехэд таван мянга гаруй монгол байгаагийн олонх нь эрчүүд. Гадаадад ажиллахаар явж буй 20 монгол хүн тутмын ердөө 1-2 нь л эмэгтэйчүүд байдаг. Хэдий аж амьдралаа дээшлүүлэхээр харь орныг зорьсон ч залуу нас, эрч хүч, авъяас чадвар, мэдлэг боловсролоо хүний оронд гамгүй зарцуулж, хүнд хүчир ажилд тэрэгний морь шиг зүтгээд эцэст нь хураасан мөнгөгүй өвчний үүр болоод эх орондоо ирсэн цөөнгүй хүнийг мэдэх л юм. Ийнхүү монгол эрчүүдийн нэг хэсэг гадаадад гарчээ. Тэгвэл үлдсэн нь хаана, юу хийж явдаг бол.

/намуухан хөгжим/

РЕД: Энэ эрэл маань таагүй ч гэсэн үнэнд тулаад гацлаа. Тэд хорих газарт байна. Гэмт хэрэг үйлдсэн 22 мянган яллагдагч байгаагийн 19 мянга нь эрчүүд. Тэдий олонх нь 18-29 насныхан. Гэмт хэрэг буурахгүй улам өссөөр хорих газрын тоог нэмэх дээрээ тулаад байна. Эрүүлжүүлэх байрнууд эрчүүдээр “хахаж”, эцэггүй, эр нөхөргүй  өрхийн тоо ---0жилээс жилд өссөөр байна. Манай улсад өрх толгойлсон  81 мянган эх байгаа юм. Нөхрүүд хайчив. Мэдээж хорвоогийн жамаар нас барсан тохиолдол бий ч салсан, эхнэр хүүхдээ орхиж явсан аавууд илүү олон байгаа нь харамсалтай. Гадаадад болон гэрээсээ хол удаан хугацаагаар ажиллаж байгаа аавууд хүүхдээ хэрхэн өсөж торниж буйг мэдэхгүйгээс эхлээд тэдэнтэй харилцах харилцаа нь хөндийрдөг байна.

/Шум-сургуулийн хүүхдүүдийн шуугилдаж буй чимээ/

РЕД: Нийслэлийн ЕБС-ийн 200 хүүхдээс авсан судалгаагаар тэдний 69% нь хүүхэдтэй зав гаргаж тоглодог сонгодог аав хэрэгтэй гэж хариулсан бол 84,5% нь аав нар биднийг өсгөж хүмүүжүүлэхэд идэвхитэй оролцож байгаасаа гэж хүсчээ. Үүнээс харахад хүүхдүүд ааваасаа юу хүсдэг нь илэхрий. Хүн харахын аргагүй зүс царай хувцастай залуус гудамжинд “тасарчихсан” хэвтэж байдаг нь эмзэглмээр. Угтаа бол биеэ засаад гэрээ засах, гэрээ засаад төрөө засах монгол эрчүүд маань ийн дор байдалтай байгааг тоохгүй өнгөрч болмооргүй санагдана.Монгол эрчүүдээ хайх эрэл маань бүр цаашлаад жудаг төгөлдөр монгол эр хүний эрлээр үргэлжиллээ

 Монголчууд зүс царай өнгөлөг, бие бялдар сайхан, ухаантай, авъяастай, төлөв даруу, дээдэст бялдуучилдаггүй доодосыг дээрлхдэггүй бусдад тусархуу эр хүний жудаг төгөлдөр монгол эр хүн гэж үздэг. Жудаг гэдэг нь эр хүний ноён нуруу мөн чанар зөв төлөвшил, цэвэр ариун ёс суртахуун зэрэг хүнд байвал зохих чанарыг багтаасан аж. Гэхдээ яг энэ шаардлагад нийцсэн эр өнөөгийн монголд хэд байгаа бол. Эх орныхоо нэрийг өндөрт мандуулсан тамирчдаас  энхийг сахиулах ажиллагаанд гарамгай гавъяа байгуулсан эр цэрэг эрдэмтэн доктор улс төрийн өндөрлөгүүд гээд бахдам сайхан монгол эрчүүд мэдээж олон.

/Намуухан ухаарлын дуу /

РЕД: Эр хүнгүй айлын хоймор ханхайж, аавгүй үрс, нөхөргүй бүсгүйн нүд гунигтай харагддаг. Харьд одсон, хэцүү нэртэд орсон архинд живсэн гудамжинд шуудай үүрэн алхаж яваа олон олон эрчүүдээс “Та нар минь яаж явна даа” гэж асуухгүй. Харин гал голомтоо сахих улс орноо авч явах эрчүүд хаана явна гэж төр засгаас нэхмээр санагдана. Ажилгүй, боловсролгүй мөнгөгүй байлгаж байгаагийнх нь төлөө лавтайяа буруутгана. Хаа явна даа эрчүүд минь гэж төр толгойгоо өвтгөх цаг болсон.

Текстэнд ая дэвсэх

Та бүхэндээ эзгүйрэл тэмдэглэлийн 1р хэсгийг хүлээн аван сонслооо